Wat de ‘hyperboreeërs, losbollen, artisten en genieën’1 die in de jaren zestig en zeventig bij ons over de vloer kwamen zich jaren later vooral nog herinnerden, was de collage van foto’s van Brigitte Bardot van 2 x 2 meter die achter mijn vaders bureau aan de muur prijkte. ‘Le phénomène impérissable’ noemde hij het werk, het onvergankelijke fenomeen. Toch is ze nu dood.
In de berichtgeving las ik over ‘haar scherpe eyeliner en peroxideblonde haren’2 maar vernieuwend was vooral haar lippenstift, die niet de welving van haar mond (de zogenaamde ‘cupidoboog’) volgde, maar de lijn doortrok. Zo plaatste ze een stukje onnatuur over de natuur heen, een prometheïsche daad van zelfbevestiging.
In zijn boek Met de gnostische lamp (1979) citeert mijn vader vrij uitvoerig uit Brigitte Bardot and the Lolita syndrome (1962) van Simone de Beauvoir, om licht te schijnen op de Lilith-figuur in Luceberts poëzie. Lilith was de eerste vrouw van Adam, nog vóór Eva. Zij verlangde er niet naar om overheerst, overwonnen, overweldigd te worden, maar verzette zich tegen het moederschap en tegen de rol die de ‘natuur’ haar wilde opleggen, lees: een christelijke moraal die haar aan manlief wilde onderwerpen. Ze weigerde dan ook de attributen die traditioneel de rol van de vrouw als verleidster en pronkjuweel van de man bevestigen. Tegenover deze versierselen die haar als een tweede natuur zijn gaan aankleven, bracht Bardot als een moderne Lilith haar ware natuur in, waarmee ze het initiatief naar zich toetrok. Uit de citaten van De Beauvoir:
Seen from behind, her slender, muscular, dancer’s body is almost androgynous. () She goes about barefooted, she turns up her nose at elegant clothes, jewels, girdles, perfumes, make-up, at all artifice. Yet her walk is lascivious, and a saint would sell his soul to the devil merely to watch her dance. ()
She walks, she dances, she moves about. Her eroticism is not magical, but aggressive. In the game of love, she is as much a hunter as she is a prey. The male is an object to her, just as she is to him. And that is precisely what wounds masculine pride. In the latin countries, where men cling to the myth of the ‘woman as object’, BB’s naturalness seems to them more perverse than any possible sophistication. To spurn jewels and cosmetics and high heels and girdles is to refuse to transform oneself into a remote idol. It is to assert that one is man’s fellow and equal, to recognize that between the woman and him there is mutual desire and pleasure. ()
But the male feels uncomfortable if, instead of a doll of flesh and blood, he holds in his arms a conscious being who is sizing him up. A free woman is the contrary of a light woman. In her role of confused female, of homeless little slut, BB seems to be available to everyone. And yet, paradoxically, she is intimidating. () It would be simpleminded to think that there is a conflict of two generations regarding BB. The conflict that does exist is between those who want mores to be fixed once and for all and those who demand that they evolve.3
Rust in vrede, bevrijdster van vrouwen en dieren.
- Liefde, wat heet!, p. 45. [↩]
- Brigitte Bardot was gevierde filmster, sekssymbool én controversieel figuur. [↩]
- Nieuwe verdachten, Met de gnostische lamp, 54. [↩]