Werkschrift ‘De Middeleeuwen’

Op de achterflap van zijn boek Striptease (1980) schrijft Cornets de Groot: ‘Mijn boek Striptease is geen roman, geen essay, geen autobiografie, dagboek of egodocument. Van jongsaf aan gaf ik me in een “werkschrift” rekenschap van de zaken die ik met een zekere bewustheid ondernam. Zo had ik als kind een werkschrift “schaken” en een voor de “verzorging van pluimvee”. Een werkschrift bij het tekenen en schilderen en één bij mijn lectuur. Striptease is zgn. zo’n werkschrift bij het essayeren.’¹

Hoewel het geen autobiografische gegevens bevat, bevindt zich in de nalatenschap één manuscript dat eventueel aan deze beschrijving voldoet: een ringband uit met aantekeningen en knipsels over de middeleeuwen. Cornets de Groot legde het in de jaren 1957-1969 aan voor zijn studie geschiedenis die hij, naast zijn baan als onderwijzer, aan de Haagse School voor Taal en Letterkunde volgde. In het artikel Een onroman een bitterboek schrijft hij in een terugblik op deze periode:

Het werkschrift nu telt 55 beschreven en beplakte bladen.³ Op de voorkant van de ringband staat in een voor Cornets de Groots doen weinig elegante typografie:

De Middeleeuwen.
Europees Synchronistisch overzicht.
Cornets de Groot.
o.a. Conform Dawson

Deze Dawson is de Britse historicus Christopher Dawson (1889-1970), die op twee manieren bepalend is geweest voor dit werk. Allereerst vond hij dat de westerse beschaving, in het bijzonder het christendom, na twee wereldoorlogen weer terug op het rechte pad moest worden gebracht. Dat pad begon voor hem in de Middeleeuwen, zijnde ’the outstanding example in history of the application of Faith to Life: the embodiment of religion in social institutions and eternal forms and therefore both its achievements and failures worthy of study.’⁴ Tegelijk trok hij uit het feit dat het christendom niet tot de Middeleeuwen beperkt bleef de conclusie dat de cultuur ‘as a whole’ bestudeerd moest worden. Daartoe stond hij een zogenaamde ‘metahistorische’ benadering van de geschiedenis voor, waarbij verschijnselen in samenhang worden onderzocht.

Cornets de Groot, die zijn leven lang gefascineerd is geweest door data, jaren en jaartallen⁵ vertaalt dit nu in dit zg. synchronistische overzicht, i.e. een jaartallenoverzicht van de Europese geschiedenis gedurende de Middeleeuwen.

Een dergelijk overzicht, maar minder omvattend, stelde hij hierna nog samen voor een onvoltooide bloemlezing uit het werk van Bert Schierbeek, Beginnerswerk uit 1968. Het hoofdstuk Biografie ‘Een gelijkenis’ daaruit bestaat uit een lopende tekst met kruisverwijzingen naar wat in de ondertitel genoemd wordt ‘Uur, feit en interpretatiemateriaal bij Bert Schierbeek’.⁶ En ook de monografie Vestdijk op de weegschaal bevat een ‘Synthetisch overzicht’ waarin Vestdijk wordt afgezet tegen de tijd waarin hij leefde.⁷ Opmerkelijk genoeg ontbreekt een dergelijk overzicht in Poëzie is kinderspel, Cornets de Groots bloemlezing van Lucebert – al lijkt de titel van het hoofdstuk Lied waartegen het licht⁸ er toch naar te verwijzen…

Het manuscript van De Middeleeuwen ontleent zijn waarde overigens niet aan deze feiten. Indruk maken vooral de inzet en de creativiteit die de ±28-jarige student hier aan de dag legt voor wat misschien niet eens een opdracht is geweest, maar een document voor eigen gebruik: een werkschrift bij een studie van de Middeleeuwen.

1. Zie de flaptekst. [↩]
2. Een onroman een bitterboek, p. 150. [↩]
3. Gevolgd nog door een zestiendelige, uit Het Vaderland geknipte artikelenreeks over Leonardo da Vinci door Pierre H. Dubois uit 1957-’58, die hier niet is overgenomen. [↩]
4. Geciteerd uit The vision of Christopher Dawson. [↩]
5. Te denken valt aan de dateringen van veel essays, de dagboekvorm van het hierbovengenoemde Striptease, de symbolische dateringen in Tropische jaren, de Javaanse kebatinan-kalender in datzelfde boek, zijn latere dagboeken, zijn aandacht voor synchroniciteit, enz. [↩]
6. Zie Biografie ‘Een gelijkenis’. [↩]
7. Zie het Synthetisch overzicht. [↩]
8. Zie Lied waartegen het licht. [↩]