28 april 1986

 

Bron: Archief Cornets de Groot.

[p. 38]

Gisteren belde Henk,1 die zo verkouden was, dat hij nauwelijks meer kon spreken. De bedoeling was dat ik hem en Annelies zou uitnodigen voor een etentje bij ons. Maar zij was een week geleden naar Griekenland vertrokken en hij zou nu op de 2e mei volgen, voor een vakantie van drie weken.
‘Je boek heeft ze meegenomen,’ zei hij, ‘dat kan ik daar pas lezen’.
‘Mooi’, zei ik, ‘dan hebben we na de 24e stof tot praten’.
Hij haalde nog een paar herinneringen op.
‘Jouw vader was een irenisch man, Rudy’.
‘Ja,’ zei ik, ‘een groot dromer’.

Toen ik nog een jongetje was, vertelde hij me wat een ‘ex libris’ is. ‘Een plaatje, waarop je duidelijk maakt, waarom je een lezer bent’.
Of hij ook zo’n plaatje had? Nee, nee – naar hij zou er wel een willen hebben. Met de voorstelling van een boom, met aan de ene kant een aap, die in een spiegel kijkt, en aan de andere een lezende man. ‘Ken u zelf’, zei hij ter verduidelijking.

Jaren later lees ik bij Lichtenberg: ‘Denn es ist mit Büchern wie mit Spiegeln, wenn ein Affe hineinguckt, kann kein Apostel hinausschauen’. Voeg dat bij Pascals aforisme, Pensées 66 (Br.),2 en je ziet hoezeer ik erfelijk ben belast.

Persoonlijkheid.3
Bij dit begrip hoort ook, dat men zichzelf is, maar wel de tien of twintig levens vertegenwoordigt, waarmee men het eigen heeft vermenigvuldigd.4
Tegenstellingen van het begrip ‘persoonlijkheid’: epigoon, ideoloog, l’infame, estheet, ethicus. Zodra de fiere Cicamber5 zijn hoofd buigt, is hij zijn persoonlijkheid kwijt, en een min of meer vastgesteld type mens geworden. R.K. of socialist, etc.
Vestdijk werd broodschrijver, maar trad nooit in dienst van iets of iemand, zelfs niet in die van Forum, daar komt zijn hele ‘ketterij’ eigenlijk op neer. Maar weigeren het hoofd te buigen voor Forum betekent toch niet dat hij het hoofd boog voor de Maatschappij der Ned. Letterkunde? De vraag is, hoe functioneerde hij daar? Maar intussen ligt hier de kiem van de mythe van te moeten schrijven, om niet te hoeven leven (Gregoor, Stevens). Het tegendeel is waar. Vestdijk moest zien te leven van de pen, vandaar dat lidmaatschap, die verklaring t.g.v. het ’talent’. En dat ‘loslaten’ van de persoonlijkheid t.g.v. het werk is testament: de herinnering aan het feit dat hier iemand wás. Dat geldt voor Roodenhuis. Dat geldt door toedoen van Cheiron voor Aktaion; door toedoen van Vestdijks boek erover voor Ter Braak. Waarom zou Vestdijks oeuvre niet ook een ’testament’ zijn van Vestdijk?
‘Tous les genres sont ennuyeux’, citeert Ter Braak van Voltaire, ‘hors le bon’. Maar le bon genre, dat was toch het genre van Vestdijk?

Kolonialisme: iemand die er op uit trok, om niet meer terug te keren (al deed hij dat natuurlijk toch): Robinson.
De geschiedenis kent nog een voorbeeld: de negen muiters van de Bounty, die met een aantal mannen en vrouwen naar Pitcairn ontkwamen. Er brak natuurlijk ruzie uit, en op éen muiter na, kwamen de blanken om het leven. Maar die ene overlevende slaagde erin op dat eiland een geordende samenleving te stichten.
Ik zou best een reisbeurs willen hebben naar dat eiland!
 


  1. Henk Flinterman, zie de Dramatis personae. []
  2. De Pensée die als motto aan Bikini vooraf gaat: ‘Il faut se connaître soi-même: quand cela ne servirait pas à trouver le vrai, cela au moins sert à régler sa vie.’ (Men moet zichzelf leren kennen; als dat niet helpt om de waarheid te vinden, kan het tenminste dienen om wat meer regel in te brengen in ons leven; en niets is nodiger dan dat. – vert. Rob Limburg). []
  3. Op 15 april had Cornets de Groot een gedeelte uit dit dagboek naar de redactie van de Vestdijkkroniek gestuurd. Het artikel, Persoonlijkheid en talent, verscheen in het juninummer en bevat ook weer een beschouwing over een Pensée van Pascal. []
  4. Zoals geformuleerd door Vestdijk in het essay Historische contingentie, door Cornets de Groot opgenomen in Vestdijk op de weegschaal en vaak geciteerd. []
  5. “Buig het fiere hoofd, Sicamber! Aanbid wat u verbrandde. En verbrand wat u aanbeden hebt.” Gezegd door de bisschop van Reims tegen Clovis, koning der Franken, bij diens bekering tot het christendom in of na 496. Twee weken later, op 14 mei, haalt Cornets de Groot dezelfde spreuk aan in een brief aan Hans Dütting. []

Plaats een reactie