De chaos en de volheid: ter inleiding

Leonardo da Vinci, ‘Het laatste avondmaal’ (1495-1497). Fresco in de refter van de Kerk van Santa Maria delle Grazie, Milaan.

De chaos en de volheid ontstond als uitwerking van Cornets de Groots debuutessay De artistieke opbouw van Vestdijks romans (1962), waarin hij als eerste wees op de invloed van de astrologie op Vestdijks werk. Drie jaar na dit artikel verleende de Staatssecreatris van Onderwijs, Kunst en Wetenschappen een regeringsopdracht tot het schrijven van een boek ‘over het astrologisch aspect in het werk van Simon Vestdijk’. In het hoofdstuk Brieven rond ‘De chaos en de volheid’ kan de voorgeschiedenis van het boek worden nagegaan aan de hand van brieven tussen Cornets de Groot en Vestdijk uit 1961 en 1965, de regeringsopdracht van de staatssecreatris en een briefwisseling met mevrouw H.S.E. Burgers, nicht van A. Roland Holst, in de jaren twintig bevriend met Vestdijk, en auteur van het boek Leonardo da Vinci’s psychologie der twaalf typen, waarvan Cornets de Groot voor De chaos dankbaar gebruik maakte.

De chaos en de volheid werd onthaald op een overwegend welwillende pers. Cornets de Groot is op het gebied van Vestdijk en de astrologie een ‘specialist’ (Kees Fens, De Tijd), die van de vier behandelde boeken ‘met overtuiging en overtuigend’ (C.P.J.M. Ritter, Prisma-lectuurvoorlichting) een ‘verhelderende studie’ (R. Marres, NRC) heeft geschreven. Een niet-ondertekende recensie wijst er zelfs op ‘dat het mogelijk moet zijn op dezelfde wijze dit soort verrassende nieuwe visies aan andere letteren te ontlokken’ – precies wat Cornets de Groot zich in Bikini voornam.
Niettemin waren ook de eerste tekenen al te lezen van een aantal vooroordelen die Cornets de Groot de rest van zijn schrijverschap zouden achtervolgen. Met name Carel Peeters (Het Parool) wijst op het ‘speculatieve’ karakter van zijn verbeelding, R. Marres op het ‘buitenliteraire’ van de astrologie, terwijl bij de meesten een zeker ongemak doorklinkt over het gebruik van zulke esoterische systemen als astrologie, alchemie en boeddhisme in de literatuurbeschouwing. Een aantal critici ten slotte valt nog over de moderne spelling waarin het boek is gesteld.

In een stukje autobiografie uit 1975 vertelt Cornets de Groot: ‘Overmoedig geworden schreef ik mijn boek over de astrologie bij Vestdijk, die me direct na de verschijning ervan op mijn plaats zette in een alleraardigst artikel in Maatstaf.’ Het gaat hier om Vestdijks artikel Schema en ideologie, dat ongebundeld is gebleven, en dat hier voor het eerst opnieuw in het licht wordt gegeven. Als bron hiervoor is Cornets de Groots eigen exemplaar van het Maatstaf-nummer gebruikt, waarin met de hand aantekeningen zijn aangebracht die hier in de vorm van eindnoten zijn overgenomen.
Vestdijks artikel wordt in dat Maatstaf-nummer direct gevolgd door een dupliek onder de onnavolgbare titel Een schrijver mée als tegenschrijver over een schepper mée als tegenschepper, waarin Cornets de Groot enerzijds as op zijn hoofd strooit voor gemaakte fouten, anderzijds vasthoudt aan inzichten die in Vestdijks artikel worden bestreden.
In 1978 kwam Cornets de Groot ter gelegenheid van de terugblik op zijn schrijverschap in De kunst van het falen opnieuw te spreken over De chaos. Dat titelloze essay wordt hier tot slot als nabeschouwing gegeven.

Het zou nog een jaar duren voordat Cornets de Groots bevindingen over Vestdijk en de astrologie met oprechte waardering begroet zouden worden. Naar aanleiding van het boek Over de Griekse romans van Simon Vestdijk van Rudi van der Paardt schrijft hij in een brief aan Ria Albers van de Vestdijkkroniek: ‘Voor het eerst maak ik mee dat iemand waarderend schrijft over mijn ‘astrologische’ aanpak. Ik was er zeer door bewogen.’ In 1992, een jaar na zijn dood, kwam diezelfde Vestdijkkroniek met een nummer dat geheel gewijd was aan ‘Vestdijk en de astrologie’, en dat op vrijwel elke pagina postume hulde brengt aan de ontdekker van dit gegeven.

Ik dank de Erven S. Vestdijk voor hun vriendelijke toestemming voor overname van Schema en ideologie en van Vestdijks brieven.

Verder naar:

Plaats een reactie