Dardenne

Jong geluk

door

Over Jeunes mères (Jean-Pierre en Luc Dardenne, 2024)

Still uit film

In hun doorlopende kroniek van het moderne leven in de grote stad 1 vertellen de broers Dardenne zulke indringende verhalen dat je vergeet te kijken hoe ze het doen. De kunst verdwijnt achter de werkelijkheid. Of: ‘Er is niets poëtischer dan de waarheid’ (Multatuli). Dat naturalisme zie je terug in scènes waarin de camera middenin de actie valt en eenvoudig registreert wat voor haar lens komt, zichzelf vergetend. De onopgesmukte, rauwe werkelijkheid moet dan voor de rest zorgen, en dat kost die werkelijkheid geen enkele moeite. Het precaire bestaan in de grote stad Luik biedt drama genoeg.

Vijf jonge moeders, vaak afkomstig uit disfunctionele gezinnen, verblijven in een begeleid moederhuis waar hen wordt geleerd te zorgen en zelfs liefde te voelen voor hun eerstgeborene, die plotseling in hun leven verschijnt als onverbiddelijke consequentie van een onbedachtzaam moment. ‘Ik voel niets’, zegt de een. Geen geeft de borst. ‘Lieve Lili, vandaag ben je 18 geworden, drie jaar ouder dan ik was toen ik je afstond en deze brief aan je schreef.’ Te openen in 2042. Wat valt daar nog aan op te poetsen? De feiten spreken voor zich.

De Dardennes zijn te oud om hun film als een aanklacht in het gezicht van een onbarmhartige maatschappij te slingeren. Ze wijzen integendeel op de onvermoeibare inzet van de begeleiders in het moederhuis en van de solidariteit tussen de meisjes onderling. Voor alle meisjes wacht er aan het eind een vorm van verzoening en aanvaarding. Een van hen slaagt er samen met de vader zelfs in van haar drugsverslaving af te komen en te voldoen aan de maatschappelijke eis een gelukkig gezinnetje te stichten.

Wat betekent dat voor de rol van de kunst in de film? Die verliest aan het eind zijn naturalistische aura en gaat over op een bij uitstek burgerlijk register: het kindje krijgt zijn eerste hapjes taart en het jonge geluk schaart zich achter de piano, waar de getuige van het aanstaand huwelijk een lied op tekst van Apollinaire ten beste geeft, gevolgd door Mozarts vrolijke ‘Alla Turca’. De Dardennes willen de mensen niet depressief naar huis sturen, maar een beetje jammer vond ik deze CDA-wending aan het eind van deze schrijnende film wel.


  1. Zie mijn recensie van hun vorige film, Tori et Lokita.[↩]

Over twee vormen van suspense

door

Over Tori en Lokita (Jean-Pierre en Luc Dardenne, 2022)

Wat een ideale film en wat een fantastisch regisseurskoppel is dit toch, met die unieke combinatie van sociale bewogenheid en vakmanschap, en hoe die twee in dienst van elkaar staan. Het engagement met het ‘precariaat’ staat niet op zichzelf maar leidt tot oorspronkelijke artistieke keuzes, zoals het werken met onervaren acteurs, of het doordringen tot in de diepste lagen van dat precariaat, waar dingen gebeuren waar ik geen idee van had en waardoor het engagement nog een documentaire dimensie krijgt. Wie zei er ook weer dat film het medium is dat je dingen laat zien waar je normaal gesproken niet bij komt?

Hitchcock definieerde film als een problematisch medium doordat het beslag legt op de tijd van de kijker, zonder dat die kan ingrijpen. Het enige wat een regisseur kan doen om de aandacht vast te houden, is zorgen voor spanning: suspense. Daarvan biedt Tori en Lokita twee vormen. De eerste is direct gekoppeld aan het engagement dat het verhaal in de kijker wekt: in spanning, maar machteloos kijk je toe hoe de beide kinderen zich door het mijnenveld van de illegaliteit heen bewegen, belaagd door de een, afgeknepen door een ander, uitgebuit door een derde, aangerand door een vierde en wat een vijfde nog doet verzwijg ik maar. Voortdurend die spanning: hoe lang gaat dit nog goed?

Het laatste half uur raakt de film in een stroomversnelling en neemt de klassieke, Hitchcockiaanse suspense het over, alsof het medium ten slotte zegeviert over het naturalisme. Pas na de ontknoping, de laatste paar minuten, volgt ontspanning – maar geen berusting: de film sluit af met een aanklacht. Die is korter dan die van Max Havelaar, maar niet minder pregnant.

’t Wordt druk bovenin mijn jaarlijstje…

PS De openingsscène van de film, waar ook de trailer hieronder mee begint, bevat een verborgen spoiler die de eindjes van de film fraai aan elkaar knoopt.