Anti-Covey. Of: zeven antiprincipes voor het schrijven van een essay

 

Monet, ‘waterlelies’.

 
Wat voor zin hebben de zeven principes van de vorige week overleden managementgoeroe Stephen Covey voor het schrijven van een essay? We gaan ze stuk voor stuk na.

1. Wees proactief
Volgens Van Dale betekent proactief ‘in zijn handelen of optreden anticiperend, vooruitlopend op verwachte toekomstige werkingen of handelingen of de resultaten daarvan’. Ja, dan heeft het schrijven van een essay niet zoveel zin. Conclusies hebben de neiging het zicht op de werkelijkheid te vertroebelen.

2. Begin met het eind in gedachten
Opnieuw: dan kun je het schrijven van een essay net zo goed laten. Liever hou ik me aan een mooi oud principe als obscurum per obscurius, ignotum per ignotius, ofwel het duistere (verklaren) door het duisterdere, het onbekende door het onbekendere. In het begin tast ik rond, ik weet niet waar ik heen ga, laat staan waar ik uitkom, maar ik ben op weg. Het eind in gedachten? Schrijven (en leven) alsof de dood niet bestaat.

3. Belangrijke zaken eerst
Ja, en op welke veronderstellingen worden de prioriteiten toegekend? Alweer is het werk al gedaan nog voor het moet beginnen. En zijn het niet juist de kleine afwijkingen, de aberraties die het meest de aandacht vragen en juist vaak de ingang vormen tot het onderwerp? En trouwens, is het ook geen recept voor machtsuitoefening, deze deductie, dit scheppen van kaders om het kleine, bijzondere in te vangen? Begin met iets kleins zou ik zeggen, een mens bv, en trek van daaruit conclusies voor wat er algemeen wil zijn.

4. Streven naar gezamenlijk profijt
Ik heb bij het schrijven van een essay geen tweede partij voor ogen aan wie ik wat zou moeten gunnen, of waarmee ik een balans in evenwicht moet houden. Dit verkapte moralisme is aan mij in mijn werk niet besteed. Ik ken maar één belang: het mijne. Zolang ik wijzer word van het essay, in welk opzicht ook, is het goed. Wordt een ander er wijzer van, dan is dat mooi, maar de inzet is niet om tot een objectief oordeel te komen. De inzet is om mijn verhouding te bepalen tot het onderwerp.

5. Eerst begrijpen, dan begrepen worden.
Klinkt als ‘nooit meer oorlog’. Het gaat niet om begrip, maar om doorzien: de camouflage- en mimicrytechnieken van de dichter, de filmer, de kunstenaar. En het gaat er niet om zelf begrepen te worden, maar om iets voor elkaar te krijgen. Mystificatie is daar doorgaans een beter middel voor dan dit humanistische ‘begrijpen en begrepen worden’. De mens is onbegrijpelijk, en alleen in de mate waarin hij onbegrijpelijk is de moeite waard; begrijp dat eerst maar.

6. Profijt uit verschillen halen (synergie)
Alweer: samenwerken. Verschillen respecteren. Verschillen overwinnen ook. Oplossingen zoeken waar iedereen zich in kan vinden. De som is meer dan de delen. Enz. Nee! Deze som is niet meer dan de delen. Hier klim je niet dialectisch naar de hoogste top. Hier maak je jezelf leeg en ga je integendeel ondergronds. ‘Ezel mijn bewoner’: hier geef je stem aan wat geen stem heeft. En daarvan vervuld doe je iets wat alleen jij voor elkaar kan krijgen.

7. ‘Hou de zaag scherp’
Leef en eet gezond, enz. Bid, werk, doe aan yoga.
Mijn beste essays, en de beste momenten in die essays, zijn te danken aan Jameson whisky, aan sigaretten en aan de plaatselijke drugskoerier. Uitgeput ging ik naar bed en nog voor ik uitgerust was zat ik alweer achter de pc. Vloekend, rochelend. Ik ben nu wat ouder en leef wat gezonder. Ik loop zelfs rondjes door bos en duin. Maar zeg ik met de dichter:

in duisternis is ieder even slecht
de buidel tederheid is spoedig leeg
alleen wat dichters brengen het teweeg
uit poelen worden lelies opgedregd

Wantrouw alle goeroes. Geen voorbeeld doet vóórgaan.