Deze scène uit The Assassination of Trotsky (1972) van Joseph Losey, met Richard Burton als de titelheld, Alain Delon als zijn moordenaar en Romy Schneider als diens liaison Gita Samuels, zag ik toevallig (?) vannacht in het kader van de filmcursus die ik mezelf geef via de Cinema-boeken van Gilles Deleuze. Die bespreekt de films van Losey op pp. 140-144 van het eerste deel.
Een schok van herkenning! Ik had er natuurlijk aan gedacht toen ik deze film, die Deleuze niet noemt, uitkoos, maar niet gerekend op juist deze uitspraak, die op deze lange, lange pagina met gevleugelde gezegdes van de revolutionair schittert door afwezigheid.
‘Ouwe mannen zijn gevaarlijk, als ze oud genoeg zijn’. Voor het eerst haalt Cornets de Groot de spreuk aan in 1981, voor een stuk over Lucebert, als hij zelf nog maar 52 jaar oud is (de leeftijd die ik over een paar maanden hoop te bereiken).1
Een paar jaar later, in zijn liefdesroman Liefde, wat heet! (1983) geeft hij Narda de spreuk in de mond, in reactie op een opruiend gedichtje van Tuli Kupferberg:
because old men oppose fucking
I say anyone who hates this poem is jealous
I say come all ye fuckfull
I say fuck is beauty
fuck is God2
– overigens een gedicht dat Cornets de Groot jaren eerder al bespreekt voor het provoblaadje Iets.3
Ook in een aantekenboekje met aforismen noteert hij de uitspraak. Hij laat hem daar direct volgen op de spreuk ‘Men is zo jong als zijn minnares’, waarvan hij zich de bron niet herinnert, en die mogelijk uit eigen koker komt.4 Hierbij mag worden aangetekend dat Cornets de Groots eigen minnares, later zijn vrouw – de Narda uit Striptease en Liefde, wat heet! – 23 jaar jonger was dan hij.
In 1986 schrijft hij in zijn correspondentie aan Jan Elburg: ‘Ik las met veel belangstelling de interviews die je gaf (…) met daarin je uitspraak “De helden zijn moe”, en ik dacht: dat moet Jan niet doen, daar wordt onmiddellijk misbruik van gemaakt: je weet wat helden overkomt als ze moe zijn.’ Je hoort Trotski’s gezegde erdoorheen. In zijn retourbrief geeft Elburg hem onmiddellijk gelijk en maakt er zich met een grapje vanaf; uit de biografie van Van der Vegt weten we inmiddels hoe beroerd Elburg er in die jaren al aan toe was.5
Hoe anders was Cornets de Groot. In september 1990, balancerend op de limiet, schrijft hij mij, tussen Nietzschebespiegelingen door:
‘Ik overleef dit. Ik wil oud worden: wie oud wordt, overleeft alles, omdat hij gehoorzaamt aan oeroude natuurwetten,- ik zou haast zeggen: aan Nietzsche. “Oude mannen zijn gevaarlijk als ze oud genoeg zijn”, zei Trotsky aan het eind van zijn leven; men móest hem wel vermoorden. In zijn geval had hij gelijk; ik wil het hebben in het mijne.’6
Een half jaar later overleed hij, 62 jaar oud. Vandaag, op 3 februari, zou hij 86 geworden zijn.
- Zie Notities voor een recensie. [↩]
- Zie Liefde, wat heet!, Een adembenemend portret, p. 130. [↩]
- Zie Underground literatuur. [↩]
- Zie Aforismen, p. 15. [↩]
- Zie brief 17 en 18 uit de Correspondentie Jan G. Elburg. [↩]
- Brief 11 uit de Correspondentie RHCdG. [↩]