De mens en zijn papieren

 

Door: Willem M. Roggeman.
Bron: De Nieuwe Gazet, 22 juli 1974.
Over: Contraterrein, Vestdijk op de weegschaal, Intieme optiek.

De Nederlandse essayist R.A. Cornets de Groot debuteerde in 1966 met een vijfvoudig essay over Simon Vestdijk, De chaos en de volheid, gevolgd door de bundels De open ruimteDe zevensprong, en Labirinteek, waarin ook verscheidene opstellen over Vestdijk voorkwamen.

In de reeks Literaire verkenningen, die onder redactie staat van prof Martien J.G. de Jong, publiceert R.A. Cornets de Groot Vestdijk op de weegschaal, waarin weer zijn vreemde werkwijze opvalt. Het boek begint inderdaad met de horoscoop van Vestdijk. In zijn studies maakt de neerlandicus Cornets de Groot vaak gebruik van de astrologie en de kosmische metafysica.

In de eerste zeven hoofdstukken wordt de ontwikkeling van Vestdijks schrijverschap weergegeven, waarbij aandacht wordt geschonken aan de verschillende aspecten van zijn kunstenaarschap. Zo blijkt Vestdijk in de jaren 1934 tot 1940 sterk individualistisch gericht, terwijl in de volgende jaren tot 1945 de sociale bewustwording op de voorgrond staat. In de periode van 1945 tot 1951 zijn beide standpunten met elkaar in evenwicht gebracht.

Nadat ook de structuur en de thematiek van de werken wordt belicht volgt een bio-bibliografie. Een kleine bloemlezing biedt een staalkaart van wat Vestdijk als novellist, dichter, criticus, essayist en romanschrijver heeft voortgebracht.

In de essaybundel Contraterrein wijst R.A. Cornets de Groot op enkele overeenkomsten en contrasten in het werk van Vestdijk en Van Alphen. Een hoofdstuk is gewijd aan Een Alpenroman van Vestdijk, waarin het vrouwelijk hoofdpersonage volgens Cornets de Groot een metafoor is voor het levensverhaal van Maria. Terloops wijst hij er ook op hoe men in De kellner en de levenden het leven van Christus kan herkennen.

In het opstel Het oude licht en het nieuw geluid wordt een parallel getrokken tussen Mei van Gorter en het gedicht Mei van Poot. In het bijzonder wordt ook de bundel Spel van de wilde jacht bestudeerd, waarbij de nadruk wordt gelegd op het hermetisch karakter van de poëzie van Gerrit Achterberg. Een wijze van leven/lezen is een vermenging van een eigen verhaal met beschouwingen over Rhijnvis Feith. Een kort opstel handelt over W.F. Hermans. De lijvigste studie is echter gewijd aan Harry Mulisch en in het bijzonder aan de roman Het stenen bruidsbed.

Ook in zijn jongste essaybundel Intieme optiek heeft R.A. Cornets de Groot een opstel gewijd aan Vestdijk, waarin hij erop wijst hoe deze auteur zijn romans, verhalen en gedichten in dienst stelde van zijn wil om het verleden actueel te maken in het heden.

In de inleiding verklaart hij ook zijn uitgangspunten bij het schrijven van zijn essays, die indruisen tegen de heersende methoden. Zo stelt hij zich op tegenover de close reader, die alleen belangstelling heeft voor “De tekst, de tekst en uitsluitend de tekst”. Met zijn “intieme optiek” richt hij zich naar “De mens, de mens – dus vooral zijn papieren”. Hij gaat uit van de bedenking dat objectiviteit bij de benadering van de buitenwereld onmogelijk is en dat men er beter aan doet zijn subjectiviteit te erkennen en ze dan ook te gebruiken. Hij ziet een literair werk dan ook niet als een louter object, maar als een ding dat krachten in hem oproept. Hij vergelijkt zijn werkwijze met deze van de alchimist en hier blijkt zijn verwantschap met de opvattingen van Harry Mulisch. Geen wonder dan ook dat Cornets de Groot benevens opstellen over Vestdijk en de Beatrijs ook een studie aan Mulisch wijdt.

Al schrijvend verandert de schrijver ook zichzelf. Cornets de Groot noemt zijn boek dan ook een feuilleton-essay omdat het tevens een verslag van zijn persoonlijke ervaring weergeeft. Hij verbindt trouwens zijn studiemateriaal met zijn persoonlijk leven door zijn beschouwing over Beatrijs aan te vullen met vijf bladzijden over zijn eigen familie. Deze illustreren het anti-historisch standpunt van deze merkwaardige essayist, die tot de slotsom komt dat voor hem alle literatuur mythologie is.
 

Plaats een reactie